To παρόν κείμενο του Άρη Τόλιου δημοσιεύθηκε στο ένθετο αφιέρωμα για τους Ολυμπιακού Αγώνες του Rio που κυκλοφόρησε με το τεύχος #23 του περιοδικού HUMBA!
Οι «Καταραμένοι» του Μονάχου: Δράμα σε Επτά Πράξεις
Πράξη Πρώτη: Φιλοσοφικά ερωτήματα
Τι μπορεί να συμβεί μέσα σε τρία δευτερόλεπτα;
Να γεννηθούν 12-18 μωρά σε όλο τον πλανήτη. Να πεθάνει ένας άνθρωπος από την πείνα. Να καταστραφεί ένα κομμάτι βροχοδάσους στο μέγεθος σταδίου από την καπιταλιστική ανάπτυξη. Να κερδίσει $ 750,00 ο Bill Gates. Να «περάσει» ένα διαφημιστικό μήνυμα στο καταναλωτικό κοινό. Να πουληθούν εννιά Barbies. Να κατασκευαστούν 180 κραγιόν. Να ταξιδέψει μια σφαίρα 2.500-3.000 μέτρα. Να φαγωθούν 1.254 Kit-Kats. Να καταναλωθούν 31.350 κουτάκια Coca-Cola. Να ταξιδέψει ένα σαλιγκάρι τρία εκατοστά μέσα στη βροχή. Να χτυπήσουν τα φτερά της μέλισσας 800-850 φορές. Να χτυπήσει η ανθρώπινη καρδιά τρεις φορές. Να κάνει κάποιος μια πρώτη εντύπωση. Να σφυριχτεί παράβαση, αν κάποιος παίκτης έχει μείνει τουλάχιστον τόσο στη ρακέτα.
Όλα αυτά, και πιθανότατα άλλα τόσα, συνέβησαν στις 9 Σεπτεμβρίου του 1972 στο Rudi-Sedlmayer-Halle του Μονάχου την ώρα που η μπάλα ταξίδευε από την μια άκρη του γηπέδου στην άλλη, από την στιγμή που έφυγε από τα χέρια του Ivan Edeshko στην επαναφορά από την baseline και πέρασε μέσα από το αμερικανικό καλάθι από τα χέρια του Aleksandr Belov.
Μιλώντας για “sports narratives”, δεν υπάρχει τίποτα σαν την ιστορία του τελικού του Ολυμπιακού τουρνουά μπάσκετ του ’72. Και εδώ θα την παρουσιάσουμε.
Πράξη Δεύτερη: Το φόντο ενός τελικού
Η δεκαετία του ’70 υπήρξε μια περίοδος κατά την οποία το πεδίο των διενέξεων διευρύνθηκε σε όλον τον κόσμο, ως απόπειρα να εκτονωθεί μεν η απειλή του πυρηνικού ολοκαυτώματος, που είχε αιωρηθεί πάνω από τον πλανήτη σε όλη την προηγούμενη δεκαετία, χωρίς όμως να χαθεί γεωπολιτική ίντσα για κανέναν. Η προσπάθεια ενεργοποίησης των διπλωματικών εργαλείων οδήγησε σε νέες γεωπολιτικές συμμαχίες, αλλά και σε περισσότερες «πυριτιδαποθήκες» από ποτέ.
Όσο για τις δύο μεγάλες υπερδυνάμεις, αυτές περιορίζονταν πλέον σε συμβολικές μάχες, μάχες όπως η οριακή επικράτηση του Καναδά επί της ΕΣΣΔ στις Summit Series, η κατάκτηση του παγκόσμιου τίτλου στο σκάκι για πρώτη φορά από έναν Αμερικάνο, τον Bobby Fischer απέναντι στον Σοβιετικό Boris Spassky στο Reykjavik της Ισλανδίας μπροστά στα μάτια ενός εκατομμυρίου (!) τηλεθεατών στις ΗΠΑ, ή ο τερματισμός του αήττητου του αμερικανικού μπάσκετ σε Ολυμπιακούς Αγώνες στον τελικό του Μονάχου. Όλα τα παραπάνω έγιναν το 1972.
Το αντιπροσωπευτικό συγκρότημα των ΗΠΑ είχε μονοπωλήσει τα χρυσά μετάλλια στους Ολυμπιακούς Αγώνες από το Βερολίνο το ’36, όταν εισήχθη το μπάσκετ ως ολυμπιακό άθλημα, χτίζοντας, μέχρι τον τελικό του Μονάχου, ένα σερί νικών 63-0 και επτά χρυσών μεταλλίων!
Πράξη Τρίτη: Οιωνοί
Η υπεροχή των Αμερικάνων στα ολυμπιακά τουρνουά είχε δημιουργήσει ένα αίσθημα ασφάλειας, το οποίο -ως συνήθως- είχε ανάγει τις ομάδες των ΗΠΑ ως τις αδιαμφισβήτητα πρώτες.
Κι όμως.
Όπως η πρώτη Dream Team που συνετρίβη στο Μουντομπάσκετ της Ιντιανάπολις το 2002 έπρεπε να είχε λάβει υπόψη τους οιωνούς του ημιτελικού στο Sydney δύο χρόνια πριν, όταν το τρίποντο του Jasikevicius στην εκπνοή είχε βρει σίδερο, έτσι και η ομάδα που προσγειώθηκε στο Μόναχο το 1972 έπρεπε να είχε αντιληφθεί τα σημάδια που είχαν ήδη αρχίσει να φαίνονται.
Με μια μεταφυσική ερμηνεία της Ιστορίας, οι ΗΠΑ πλήρωναν την «ύβρη» στους θεούς του αθλητισμού στην Ολυμπιάδα του ’68. Εν μέσω διαμαρτυριών για τα κοινωνικά δικαιώματα, η ομάδα του μπάσκετ επέλεξε να αγωνιστεί, παρά την έκκληση για μποϊκοτάζ των Αγώνων από τους μαύρους αθλητές, και ο Αμερικανός Πρόεδρος της ΔΟΕ Avery Brundage αφαίρεσε τα μετάλλια από τους σπρίντερ John Carlos και Tommie Smith, που ύψωσαν τις μαυροφορεμένες γροθιές τους κατά την ανάκρουση του αμερικανικού ύμνου.
Έκτοτε, στην Πανεπιστημιάδα του Τορίνο το 1970, οι ΗΠΑ ηττήθηκαν από την ΕΣΣΔ στον τελικό και στο Μουντομπάσκετ, το ίδιο καλοκαίρι, στην Λιουμπλιάνα, παρότι είχαν στις τάξεις τους τους Bill Walton, Artis Gilmore, Darnell Hillman, ηττήθηκαν κατά σειρά από Ιταλία, Γιουγκοσλαβία και Βραζιλία και έμειναν πέμπτοι. Ακόμα χειρότερα, στους Παναμερικανικούς Αγώνες του Cali το 1971, οι Αμερικάνοι έχασαν 73-69 από την Κούβα στον Γ’ όμιλο και αναγκάστηκαν να περιμένουν την έκβαση του Βραζιλία – Κούβα για να δουν αν θα προκρίνονταν. Το μόνο αποτέλεσμα που κράταγε τις ΗΠΑ από την επόμενη φάση ήταν νίκη της Βραζιλίας από πέντε μέχρι επτά πόντους – και αυτό ακριβώς έγινε! Προηγούμενοι με 73-62 1’50’’ πριν τη λήξη, οι Βραζιλιάνοι «τράβηξαν χειρόφρενο» και δεν έκαναν ούτε ένα σουτ μέχρι το τέλος, με αποτέλεσμα οι Κουβανοί με ένα 6-0 σερί να μειώσουν τη διαφορά στους πέντε.
Πράξη Τέταρτη: Ο ξεχωριστός κύριος R. William Jones
Αν μη τι άλλο, το ότι δύο ομάδες της αμερικανικής ηπείρου πιθανότατα συνωμότησαν ενάντια τους θα έπρεπε να προβληματίσει τους Αμερικανούς. Όχι βέβαια! Αντιθέτως, μετά τον αγώνα επιδόθηκαν σε μια γενικά ασυνήθιστη συνωμοσιολογία, η οποία περισσότερο αποκάλυψε πόσο κακά ξέρουν να χάνουν (“sore losers”), παρά κάποια «αλήθεια».
Σαν να λέμε ο πρώτος Stankovic.
Χαρακτηριστική είναι η φιλολογία που θέλει τον Σοβιετικό επικεφαλής της ομάδας, Nikolai Beshkarev, να επισκέπτεται τον πρώτο, και μέχρι τότε μοναδικό, γενικό γραμματέα της FIBA, Dr. Renato William Jones, στο Μόναχο δέκα μέρες πριν τον τελικό, φέρνοντας μαζί του έναν διερμηνέα, αρκετή βότκα, χαβιάρι και άλλα δώρα για τον τελευταίο. Μάλιστα, άλλες πληροφορίες αναφέρουν τη σχέση του Jones με την ΕΣΣΔ και άλλες χώρες του Ανατολικού μπλοκ να υφίσταται από το 1961. Ως εκ τούτου, ο Jones χαρακτηρίστηκε από τα αμερικάνικα media ως «συμπαθών», όχι μόνο την ομάδα της ΕΣΣΔ («δυνατή και αθλητική»), ή τις ικανότητες του προπονητή Vladimir Kondrashin («επαγγελματισμός, οξυδέρκεια και στρατηγική»), αλλά εν τέλει και τον κομμουνισμό1)Πάντως, αν κρίνουμε ότι την συγκεκριμένη κατηγορία εξαπέλυσε ο τότε πρόεδρος της ΔΟΕ Avery Brundage, μάλλον τιμητικό ήταν το σχόλιο του. Ο Brundage ήταν γνωστός αντικομμουνιστής, ενώ είχε κατηγορηθεί τόσο για αντισημιτισμό, όσο και για την αποπολιτικοποίηση του Ολυμπιακού κινήματος. Ενδεικτικά, ως Πρόεδρος της Αμερικανικής Ολυμπιακής Ομοσπονδίας, ήταν ο μεγαλύτερος τιμητής ενάντια σε συζητήσεις για μποϊκοτάζ των ναζιστικών Αγώνων του Βερολίνου το ’36, ηγήθηκε της απόφασης να αφαιρεθούν τα μετάλλια από τους Carlos – Smith, λέγοντας “the nasty demonstration against the American flag by negroes” και επέμεινε στην συνέχιση των Αγώνων το ’72 μετά την τρομοκρατική επίθεση του «Μαύρου Σεπτέμβρη», που στοίχισε τη ζωή σε έντεκα μέλη της αποστολής του Ισραήλ και 17 συνολικά, δηλώνοντας “The games must go on”.!
Κατά πάσα πιθανότητα, ο Jones στην χειρότερη περίπτωση να προτιμούσε την ήττα των Αμερικάνων, καθώς θεωρούσε πως όσο μονοπωλούσαν το ενδιαφέρον, τόσο ψαλιδίζονταν οι δυνατότητες επέκτασης του μπάσκετ σε διεθνές επίπεδο. Βέβαια, οι μόνιμα αλαφροΐσκιωτοι Αμερικάνοι είχαν να θυμούνται τον τελικό του Helsinki το 1952: οι ΗΠΑ επικράτησαν της ΕΣΣΔ με 36-25, παρότι οι τελευταίοι έκαναν κατάχρηση της έλλειψης χρόνου επίθεσης και ο Jones πιάστηκε να έχει φιλικές σχέσεις με τους Σοβιετικούς… Και επειδή οι ανοησίες συνήθως πηγαίνουν σε ζευγάρια, ο Jones καταγγέλθηκε ως «φιλο-σοσιαλιστής» για υπερβολική ελαστικότητα στην τιμωρία της ΕΣΣΔ, όταν αυτή αρνήθηκε να αναγνωρίσει το καθεστώς της Ταϊβάν και να αγωνιστεί εναντίον της στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα του 1959 στην Χιλή.
Και μόνο η εκφορά τέτοιων κατηγοριών αδικούσε κατάφορα το μέγεθος του R. William Jones. Γεννημένος το 1906 στην Ρώμη, από Βρετανό πατέρα και Ιταλίδα μητέρα, σπούδασε στη Βηθλεέμ του ίδιου του μπάσκετ, στο Springfield College της Μασαχουσέτης. Μιλούσε άπταιστα έξι γλώσσες, ήταν ιδρυτικό μέλος της FIBA στην Σύσκεψη της Γενεύης το 1932, ενώ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν μέλος της Βρετανικής Κατασκοπείας. Χωρισμένος, με τρία παιδιά, ο Jones ήταν συλλέκτης μοντέλων τραίνων και πεπαλαιωμένων μπουκαλιών whiskey και φόραγε παπιγιόν.
Σε αυτές τις κατηγορίες, ο Jones απάντησε: «Έκανα τα πάντα για να αναπτύξω το μπάσκετ σύμφωνα με τα ιδεώδη του Ολυμπισμού, υπερβαίνοντας τείχη που σχετίζονταν με την πολιτική, τη φυλή ή τη θρησκεία. Δεν είμαι κομμουνιστής. Είμαι πιστός υπήκοος της Αυτού Μεγαλειότητα της Βασίλισσα Ελισάβετ ΙΙ και δεν ανήκω σε κάποιο πολιτικό κόμμα».
Πράξη Πέμπτη: Φταίμε κι εμείς, φταίτε κι εσείς, φταίει κι ο Χατζηπετρής
Προφανώς, η πραγματική ρίζα του προβλήματος ήταν η υπεροψία των ΗΠΑ που άγγιζε τα όρια της ιδιοκτησιακής αντίληψης επί του μπάσκετ, αντίληψη βασικά αδικαιολόγητη, αφού ετοιμάστηκαν για το τουρνουά με μεγάλες απώλειες. Από τους All-Americans του 1972, μόνο ο Ed Ratleff εντάχθηκε στην ομάδα, η οποία μετρούσε τεράστιες απώλειες: οι Bill Walton, Bob McAdoo, Bo Lamar, Henry Bibby, Jim Chones αρνήθηκαν τη συμμετοχή τους ή δεν κλήθηκαν ποτέ, αφήνοντας την ομάδα στους ώμους – κυρίως – των Doug Collins, Tom Henderson, Tommy Burleson και Bobby Jones. Παράλληλα, ο επίσης ελπιδοφόρος center Swen Nater εγκατέλειψε την προετοιμασία της ομάδας, παραπονούμενος για τις απάνθρωπες προπονήσεις του Henry “Hank” Iba, που τον έκαναν να χάσει δέκα κιλά σε λίγες εβδομάδες!
Από spacing καλά πάμε.
Και εδώ ερχόμαστε στο μάλλον σοβαρότερο πρόβλημα όλων: η επιλογή του Iba ως προπονητή ήταν σχεδόν εκ προοιμίου επισφαλής, για πάρα πολλούς λόγους.
Ο διαχρονικός ανταγωνισμός ανάμεσα στο NCAA και στην Ερασιτεχνική Αθλητική Ένωση AAU2)Amateur Athletic Union, το σώμα υπεύθυνο για την κατάρτιση των εθνικών ομάδων μέχρι το 1978, όταν πέρασαν οι σχετικές αρμοδιότητες στις χωριστές ομοσπονδίες κάθε ολυμπιακού αθλήματος και ο πρώτος λόγος δόθηκε στην Αμερικανική Ολυμπιακή Επιτροπή. για τον σχηματισμό των εθνικών ομάδων οδηγούσε οριακά σε παραλυσία κάθε καλοκαίρι. Έτσι, αντί για τον ηγεμονικό John Wooden των 10 κολεγιακών πρωταθλημάτων στην περίοδο 1963-75 με το UCLA, ή τον τότε ανερχόμενο Dean Smith των τριών Final Four στην περίοδο 1966-72 με το North Carolina, το ματς ανάμεσα στο NCAA και στην AAU κατέληξε στον τότε 68χρονο Hank Iba.
Ο Iba μπορεί να θεωρούταν ήδη θρύλος για τα δύο ολυμπιακά μετάλλια το 1964 και 1968, τα δύο κολεγιακά πρωταθλήματα και τα τέσσερα Final Four από το 1945 ως το 1951, καθώς και για το φοβερό ρεκόρ νικών που είχε, με 751-3403)Όλα με το Oklahoma A&M, που το 1957 μετονομάστηκε σε Oklahoma State University. Το μεγαλύτερο αστέρι της ομάδας που κατέκτησε δύο κολεγιακό πρωταθλήματα ήταν ο Bob Kurland, αλλά το τελευταίο του Final Four ήταν το 1951 και το ρεκόρ του μόλις 47-80 στα τελευταία πέντε χρόνια του πριν αποσυρθεί, το 1970. Οι ομάδες του “Iron Duke of Defense” ήταν εξαιρετικά μεθοδικές και πειθαρχημένες, προσανατολισμένες αυστηρά στην σκληρή άμυνα και στο χαμηλό σκορ, τρόπος παιχνιδιού, όμως, που δεν είχε καμία σχέση με το μπάσκετ της δεκαετίας του ’70, το οποίο γινόταν παγκοσμίως πιο γρήγορο και βασισμένο υπέρμετρα στον αιφνιδιασμό. Δεν είναι τυχαίο πως ο αρχηγός της ομάδας του ’72, Kenny Davis, παραδέχεται πλέον πως «μάλλον ο Iba είχε χάσει επαφή», ενώ ο Holger Geschwindner, ο τότε αρχηγός της Εθνικής Δυτικής Γερμανίας και μετέπειτα προσωπικός γυμναστής και «γκουρού» του Dirk Nowitzki, παραδέχτηκε πως «ήταν η πρώτη φορά που οι ΗΠΑ έχασαν την μάχη των προπονητών, ενώ ο Ρώσος Kondrashin ήταν “αλεπού”».
Παράλληλα, η μη επιλογή του John Wooden, σε συνδυασμό με την ταλαιπωρία που είχε βιώσει στο Μουντομπάσκετ της Λιουμπλιάνα, έκανε τη συμμετοχή του στην εθνική να φαίνεται παντελώς αχρείαστη για τον «μποέμ» Walton. Εν πάση περιπτώσει, ο center του UCLA θα ήταν διατεθειμένος να συζητήσει την συμμετοχή του στο τουρνουά, αλλά όχι στην προετοιμασία – και δη, σε προετοιμασία του Iba.
Τέτοια έβλεπαν οι Σοβιετικοί και έκαναν όνειρα. Και προετοιμάστηκαν κατάλληλα για να τα υλοποιήσουν.
Το πρώτο πράγμα που έκαναν ήταν να κατεβάσουν το 1971 την ομάδα που θα συμμετείχε στους Ολυμπιακούς της επόμενης χρονιάς σε τουρνέ στις ΗΠΑ, καταγράφοντας οκτώ νίκες σε εννιά παιχνίδια. Το δεύτερο πράγμα που έκαναν ήταν να δουν την σύνθεση της ομάδας των ΗΠΑ. Όταν είδαν ποιοι έλειπαν και ποιος καθόταν στον πάγκο, αποφάσισαν να επιβάλλουν σετ παιχνίδι.
Παράλληλα, ενώ οι Αμερικάνοι ήταν ταλαντούχοι, ήταν μια εξαιρετικά νεαρή ομάδα4)Μ.ο. ηλικίας 20,6 χρόνια, πέντε λιγότερα από τους αντιπάλους τους., που είχε μικρή εμπειρία από διεθνείς αγώνες, την στιγμή που οι Σοβιετικοί ήταν τρομερά πολύπειροι: 35 διεθνείς αγώνες είχαν οι βασικοί των ΗΠΑ, ενώ της ΕΣΣΔ 739! Επιπλέον, μέσα στο τουρνουά η διαφορά αποδείχθηκε μικρή μεταξύ τους και τεράστια με τις υπόλοιπες ομάδες: στα επτά παιχνίδια πριν τον τελικό, οι ΗΠΑ διέλυαν τους αντιπάλους τους με μέση διαφορά 33 πόντους και η ΕΣΣΔ με 23!
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, οι ΗΠΑ έκαναν και άλλα λάθη στον τελικό.
Η ομάδα των ΗΠΑ σε πλήρη παράταξη.
Πράξη Έκτη: “Drei Sekunden”
Το ματς παραλίγο να μην διεξαχθεί καν, λόγω της αιματοβαμμένης επίθεσης του «Μαύρου Σεπτέμβρη» στην ισραηλινή αποστολή λίγες μέρες πριν. Εν τέλει, ξεκίνησε στις 23.45 ώρα Γερμανίας, για να μπορέσει να παίξει σε primetime ώρα στις ΗΠΑ. Αλλά όντας το τελευταίο αγώνισμα στο τελευταίο σαββατοκύριακο των Ολυμπιακών Αγώνων τράβηξε το παγκόσμιο ενδιαφέρον. Xαρακτηριστικό ήταν πως στο γεμάτο από διασημότητες κοινό των 6.500 θεατών, το γνωστό μας τέως βασιλικό ζεύγος Κωνσταντίνος και Άννα Μαρία, καθώς και ο Μέγας Δούκας και Δούκισσα του Λουξεμβούργου δεν βρήκαν θέση να κάτσουν και κάθισαν στο παρκέ! Οι διαιτητές ήταν, όπως τα πάντα στον κόσμο, μοιρασμένοι γεωπολιτικά: Βραζιλιάνος, o Renato Righetto, και Βούλγαρος, o Artenik Arabadjian.
Η ΕΣΣΔ προηγούταν 26-21 στο ημίχρονο, 38-28 στο 30’ και με οκτώ πόντους έξι λεπτά πριν το τέλος. Με τους Αμερικανούς να σουτάρουν με 33%, ο αγώνας μοιραία θα έληγε πολύ χαλαρά για τους Σοβιετικούς, αν σε κάποια στιγμή στο δεύτερο ημίχρονο δεν αποφάσιζαν οι παίκτες των ΗΠΑ, με επικεφαλής τους Henderson και Joyce, να σηκώσουν αντάρτικο απέναντι στον Iba και στο αργό παθητικό παιχνίδι του. Ιδιαίτερα αφότου έχασαν τους ψηλούς τους5)Ο Dwight Jones αποβλήθηκε για καβγά με τον Mikhail Korkiya και ο Jim Brewer έπαθε διάσειση, όταν προσγειώθηκε πάνω στο κεφάλι του μετά από jumpball..
Οι Αμερικανοί άφησαν κάθε σχέδιο πίσω τους και αποφάσισαν να τρέξουν και να παίξουν άμυνα “take no prisoners” στα τρία τέταρτα του γηπέδου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι Σοβιετικοί να σκοράρουν μόνο με βολές στα τελευταία επτά λεπτά του αγώνα – τουλάχιστον μέχρι οκτώ δευτερόλεπτα πριν το τέλος.
Σε εκείνο το σημείο ολοκληρώθηκε το comeback των ΗΠΑ, με τον senior στο Illinois State Doug Collins να κλέβει την μπάλα και να γκρεμίζεται στο παρκέ. Φάουλ και «μία συν μία» βολές6)Αν δεν σας λέει κάτι αυτός ο κανονισμός, τότε παραείστε νέοι για να διαβάζετε αυτό το άρθρο. στα τρία δευτερόλεπτα. Μόλις συνήλθε, ο Collins εκτέλεσε την πρώτη και ισοφάρισε το ματς σε 49-49. Με τους κανόνες να ορίζουν δικαίωμα για timeout μετά την πρώτη βολή, ο Kondrashin το ζήτησε, στη γραμματεία άναψε μόνο το λαμπάκι, αλλά δεν χτύπησε το buzzer, παρά μόνο αφότου η μπάλα είχε αφήσει τα χέρια του Collins για δεύτερη φορά από τη «γραμμή της φιλανθρωπίας» και σηματοδοτούσε το πρώτο προσπέρασμα των ΗΠΑ στον αγώνα: 50-49.
Παραδόξως, η ΕΣΣΔ δεν είχε δικαίωμα για timeout μετά τη δεύτερη βολή και έτσι, μετά την επαναφορά, ο Sergei Belov έμεινε να ντριμπλάρει την μπάλα στο κέντρο για δύο δευτερόλεπτα. Κι εκεί, άρχισε το πανηγύρι.
Ο διαιτητής Righetto σταμάτησε τον αγώνα, για να επαναφέρει στην τάξη τον σοβιετικό πάγκο που ωρυόταν στην γραμματεία. Σε αυτό το σημείο, με ένα δευτερόλεπτο να απομένει στο χρονόμετρο, ο Πρόεδρος της FIBA βγήκε από τις εξέδρες, μπήκε στον αγωνιστικό χώρο και σε μια πρωτοφανή κίνηση, έδωσε εντολή να μπουν δύο ακόμα δευτερόλεπτα στο χρονόμετρο. Πλησίασε τη γραμματεία και έδειξε τρία δάχτυλα: “Drei Sekunden”. Ο Andre Chopard, τεχνικός της Longines, αμήχανα δεν είχε άλλη επιλογή παρά να προσθέσει ένα λεπτό στο ρολόι, ώστε αυτό να κατέβει από τα 1’01’’ στα 0’03’’.
Ο Βρετανός Jones ήταν πανίσχυρος εκείνη την εποχή και τον αποκαλούσαν – όχι ιδιαίτερα καλοπροαίρετα – «Πάπα του μπάσκετ». Μπασκετάνθρωπος με όλη τη σημασία της λέξης, είχε υπάρξει καταλυτικός στην εισαγωγή του μπάσκετ στο Ολυμπιακό πρόγραμμα και στην διεθνοποίηση του, αλλά και πολύ συγκεντρωτικός, αφού μπορούσε να παρέμβει στην επιλογή των διαιτητών ή ακόμα και στους ίδιους τους κανονισμούς.
Δεύτερη προσπάθεια.
Οι Σοβιετικοί επαναφέρουν την μπάλα με “baseball pass”, η οποία καταλήγει στο πουθενά. Κόρνα λήξης, η τηλεόραση δείχνει το τελικό σκορ 50-49, έξαλλοι πανηγυρισμοί Αμερικανών, θεατές μπαίνουν μέσα στο γήπεδο και μέσα στο χάος, ο Hank Iba χάνει το πορτοφόλι του.
Κι όμως, η κόρνα δεν σηματοδοτούσε την λήξη, αλλά τη διακοπή του αγώνα, αφού η επαναφορά έγινε με το ρολόι ακόμα στα 0’50’’! Οι Αμερικανοί περνούν από τους έξαλλους πανηγυρισμούς στις έξαλλες διαμαρτυρίες, αλλά ο Jones τους κόβει τον αέρα, λέγοντας τους να ξεχάσουν το χρυσό, αν δεν συμμορφωθούν.
Εδώ ο χειρισμός του πάγκου των ΗΠΑ είναι αντικείμενο αντιπαράθεσης για τις επόμενες δεκαετίες. Ο assistant coach John Bach μεταφέρει το τελεσίγραφο του Jones και ο Iba απαντάει πως δεν πρόκειται να χάσει το χρυσό με σταυρωμένα τα χέρια – ήτοι, να αποσύρει την ομάδα από τον αγωνιστικό χώρο. Ταυτόχρονα, ο Iba δεν σκέφτηκε να αντικαταστήσει τον Tom McMillen με τον ύψους 2,18 center Tommy Burleson για να κόψει την ορατότητα του Edeshko και να του δυσκολέψει την πάσα. Ο λόγος; Η επίσκεψη της αρραβωνιαστικιάς του Burleson στο Ολυμπιακό Χωριό υπήρξε παντελώς ασύμβατη με την «σιδηρά πειθαρχία» του Iba μέχρι το τέλος, παρά τις ικεσίες του πρώτου να μπει αλλαγή έστω και την ύστατη στιγμή του τελικού.
Τρίτη προσπάθεια.
Ο Edeshko πετάει με δύναμη την μπάλα, με τον McMillen να του αφήνει άπλετο χώρο για να μην δεχθεί τεχνική ποινή. Οι ΗΠΑ εντείνουν τις επιθέσεις στο Βιετνάμ.
Τρία δευτερόλεπτα.
Η μπάλα καταλήγει στα χέρια του Aleksandr Belov, που πηδάει πιο ψηλά από τους «κοντούς» Joyce και Forbes. Ο Νίξον επισκέπτεται για πρώτη φορά την Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας.
Δύο δευτερόλεπτα.
Ο Belov προσγειώνεται στο παρκέ, με τους προσωπικούς του αντιπάλους να γκρεμίζονται. Ο Πρόεδρος Markos, αφού βούλιαξε τις Φιλιππίνες στα χρέη απέναντι στο αμερικάνικο κεφάλαιο, γίνεται Δικτάτορας Markos.
Ένα δευτερόλεπτο.
Ο Belov αφήνει με υπερένταση την μπάλα στο ταμπλό και μετά στο αμερικανικό καλάθι. Ο Salvador Allende αυτοκτονεί, εν μέσω πραξικοπήματος του Pinochet, τρία χρόνια μετά την νίκη του στις εκλογές με την «Λαϊκή Ενότητα» στην Χιλή.
Τέλος αγώνα. Η ώρα είναι 01:14 π.μ.
Η ΕΣΣΔ νικάει με 51-50, γίνεται η πρώτη χώρα, εκτός των ΗΠΑ, που κέρδισε χρυσό μετάλλιο στο μπάσκετ και ο Belov χάνεται στις αγκαλιές των συμπαικτών του. Για άλλη μια φορά, στη δεκαετία του ’70 η τάξη πραγμάτων ανατρέπεται, ο κόσμος μας αλλάζει απότομα και αποκτά νέα μορφή.
Πράξη Έβδομη: Άγγελοι και δαίμονες
Στην αρχή ο Jones αρνήθηκε την εμπλοκή του στις τελευταίες δραματικές στιγμές. Οι ΗΠΑ μπορούσαν να αποταθούν μόνο στη FIBA. Της πενταμελούς επιτροπής ενστάσεων προήδρευε ο Ferenc Hepp, πρόεδρος της Ουγγρικής Ομοσπονδίας και ως «drinking buddy του Jones», σύμφωνα με τους Αμερικάνους, δεν δεχόταν να συζητηθεί ο ρόλος του Προέδρου της FIBA στις ακροάσεις. Τελικά, η επιτροπή χωρίστηκε και αυτή γεωπολιτικά: ο Hepp και δύο μέλη της επιτροπής από την Κούβα και την Πολωνία πλειοψήφησαν στην απόρριψη της ένστασης και τα άλλα δύο μέλη από την Ιταλία και το Πουέρτο Ρίκο μειοψήφησαν.
Οι Αμερικανοί αθλητές αρνήθηκαν τα ασημένια μετάλλια, τα οποία βρίσκονται ακόμα στο Ολυμπιακό Μουσείο στη Λοζάνη και μία θέση στο βάθρο έμεινε κενή κατά την απονομή. Οι σχέσεις της AAU και της Αμερικανικής Ολυμπιακής Επιτροπής με την FIBA επιδεινώθηκαν δραματικά, ενώ ακόμα και ο Brundage «τα άκουσε κι από πάνω», μέσα στον γενικότερο χαμό!
Ο σημερινός αντιπρόεδρος διαιτησίας του NBA Mike Bantom, που είχε αποβληθεί τότε από τον αγώνα με πέντε φάουλ, φιλοσοφώντας το θέμα αναφέρει «ήταν ότι χειρότερο μου συνέβη: για πρώτη φορά οι καλοί δεν νίκησαν, δεν υπήρξε δικαιοσύνη και δεν πήγαν όλα καλά». Ο Kenny Davis και ο βασικός guard Tom Henderson έχουν βάλει σαφή όρο στις διαθήκες τους να μην δεχθούν σε καμία περίπτωση τα ασημένια μετάλλια οι απόγονοι τους. Ο ίδιος ο Davis επιμένει πως «δεν κερδίσαμε το ασημένιο μετάλλιο, αλλά το χρυσό», ενώ υπήρξε ο μόνος από τους δώδεκα που δεν δέχτηκε την πρόταση του δικηγόρου Donald Gallagher, για συλλογικό αίτημα απονομής χρυσών μεταλλίων και στους παίκτες των ΗΠΑ. «Ένας αγώνας έχει νικητή και ηττημένο», είπε, επιμένοντας να αφαιρεθεί οπωσδήποτε το χρυσό από την ΕΣΣΔ. Φυσικά, παρά τις κατά καιρούς πιέσεις να επαναληφθεί (!) ο αγώνας, το θέμα παραμένει κλειστό για την FIBA.
Από την άλλη, οι Σοβιετικοί δεν σταμάτησαν να απορρίπτουν τις αιτιάσεις των Αμερικανών, ουσιαστικά χαρακτηρίζοντας τους «κλαψιάρηδες». Ο Ivan Edeshko – πολύ σοφά – είπε «οι Αμερικάνοι θέλουν πάντα να είναι πρώτοι και όταν δεν το καταφέρνουν, αναζητούν έναν λόγο. Αυτό είναι το εθνικό τους πρόβλημα». Πολλά χρόνια μετά τον τελικό, ο Edeshko έχει να θυμάται πως συνάντησε τον Collins σε ένα φιλικό στα τέλη της δεκαετίας του ’80, αλλά αυτός έκανε πως δεν τον είδε. Από την άλλη, ο Bantom συνάντησε 20 χρόνια μετά τον τελικό τον Edeshko σε ένα διεθνές σεμινάριο και αφού χαιρετήθηκαν, του είπε «που έχεις φυλαγμένο το χρυσό μου μετάλλιο;». Όταν ο Edeshko γέλασε, ο Bantom του αποκρίθηκε «δεν γελάω».
Και βεβαίως, η νίκη επί των Αμερικάνων απέκτησε μυθικές διαστάσεις: ο center των Dallas Mavericks Zaza Pachulia υπερτονίζει πόσο υπερήφανη στιγμή ήταν για την Γεωργία ότι η βασική πεντάδα της ΕΣΣΔ είχε δύο συμπατριώτες του, τους Zurab Sakandelidze και Mikhail Korkiya, ενώ ο ιδιοκτήτης των Brooklyn Nets, Mikhail Prokhorov, θυμάται πόσο αναβαθμίστηκε ο ρόλος του πατέρα του, που ήταν υπεύθυνος δημοσίων σχέσεων για τον Σοβιετικό αθλητισμό.
Οι δηλώσεις των ηγετών των δύο υπερδυνάμεων ήταν αντιδιαμετρικά διαφορετικές: ο Nixon δήλωσε “Well, we got screwed”, ενώ ο Brezhnev είπε στον Henry Kissinger «τώρα ξέρω ότι υπάρχει Θεός».
Ρεβάνς του ματς δεν υπήρξε ουσιαστικά. Το επόμενο ραντεβού των δύο ομάδων δεν έγινε το 1976 στο Μόντρεαλ, αφού η ΕΣΣΔ αποκλείστηκε στον ημιτελικό από την Γιουγκοσλαβία, το 1980 οι ΗΠΑ μποϊκόταραν τους Ολυμπιακούς της Μόσχας και το 1984 απάντησαν με το ίδιο νόμισμα οι Σοβιετικοί στους Ολυμπιακούς του Los Angeles. Φτάνοντας στην Ολυμπιάδα της Σεούλ το 1988 οι Σοβιετικοί και ο Arvydas Sabonis ήταν σε μεγάλα κέφια και επικράτησαν των ΗΠΑ και του David Robinson στον ημιτελικό με 82-76. Αυτό το αποτέλεσμα σφράγισε την περίοδο της «ανίκητης Αμερικής» και ανάγκασε την “USA Basketball” να εισηγηθεί στην FIBA να την αφήσει να στείλει για πρώτη φορά επαγγελματίες στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1992 – την περίφημη “Dream Team”.
Οι αλλεπάλληλες αποτυχίες των ΗΠΑ στο Μόναχο, ιδιαίτερα στο μπάσκετ και στον στίβο, προκάλεσε την σύσταση της Προεδρικής Επιτροπής για τον Ολυμπιακό Αθλητισμό, της οποίας το πόρισμα ανέφερε πως «δεν υπάρχει ένα πραγματικά αποτελεσματικό σύστημα για τον ερασιτεχνικό αθλητισμό στην χώρα».
Όσο για τον τελικό του ’72, αυτός επέδρασε καταλυτικά στο να γίνει το μπάσκετ το δεύτερο δημοφιλέστερο άθλημα στον κόσμο, με πάνω από 500 εκατομμύρια αθλητές και αθλούμενους. Ο Aleksandr Belov έγινε ο πρώτος Ρώσος που επελέγη στο draft το 1975 στη 161η θέση από τους New Orleans Jazz.
35 χρόνια μετά ο Dirk Nowitzki ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος MVP στην Ιστορία του NBA.
Aris Tolios
Latest posts by Aris Tolios (see all)
- Ντέρμπι στην «Μπάσκετ Σίτι»: μια τοιχογραφία - May 13, 2022
- HogWatch: Winning Time (Part II) - April 8, 2022
- HogWatch: Winning Time (Part I) - March 21, 2022
- Playoff Playlist VII: 47 χρόνια σκλάβοι - July 5, 2021
- Playoff Playlist VI: Η εποχή των δεινοσαύρων - July 3, 2021
| ↑1 | Πάντως, αν κρίνουμε ότι την συγκεκριμένη κατηγορία εξαπέλυσε ο τότε πρόεδρος της ΔΟΕ Avery Brundage, μάλλον τιμητικό ήταν το σχόλιο του. Ο Brundage ήταν γνωστός αντικομμουνιστής, ενώ είχε κατηγορηθεί τόσο για αντισημιτισμό, όσο και για την αποπολιτικοποίηση του Ολυμπιακού κινήματος. Ενδεικτικά, ως Πρόεδρος της Αμερικανικής Ολυμπιακής Ομοσπονδίας, ήταν ο μεγαλύτερος τιμητής ενάντια σε συζητήσεις για μποϊκοτάζ των ναζιστικών Αγώνων του Βερολίνου το ’36, ηγήθηκε της απόφασης να αφαιρεθούν τα μετάλλια από τους Carlos – Smith, λέγοντας “the nasty demonstration against the American flag by negroes” και επέμεινε στην συνέχιση των Αγώνων το ’72 μετά την τρομοκρατική επίθεση του «Μαύρου Σεπτέμβρη», που στοίχισε τη ζωή σε έντεκα μέλη της αποστολής του Ισραήλ και 17 συνολικά, δηλώνοντας “The games must go on”. |
|---|---|
| ↑2 | Amateur Athletic Union, το σώμα υπεύθυνο για την κατάρτιση των εθνικών ομάδων μέχρι το 1978, όταν πέρασαν οι σχετικές αρμοδιότητες στις χωριστές ομοσπονδίες κάθε ολυμπιακού αθλήματος και ο πρώτος λόγος δόθηκε στην Αμερικανική Ολυμπιακή Επιτροπή. |
| ↑3 | Όλα με το Oklahoma A&M, που το 1957 μετονομάστηκε σε Oklahoma State University. Το μεγαλύτερο αστέρι της ομάδας που κατέκτησε δύο κολεγιακό πρωταθλήματα ήταν ο Bob Kurland |
| ↑4 | Μ.ο. ηλικίας 20,6 χρόνια, πέντε λιγότερα από τους αντιπάλους τους. |
| ↑5 | Ο Dwight Jones αποβλήθηκε για καβγά με τον Mikhail Korkiya και ο Jim Brewer έπαθε διάσειση, όταν προσγειώθηκε πάνω στο κεφάλι του μετά από jumpball. |
| ↑6 | Αν δεν σας λέει κάτι αυτός ο κανονισμός, τότε παραείστε νέοι για να διαβάζετε αυτό το άρθρο. |
