Το Φοιτητικό Κίνημα στο Αμερικάνικο Μπάσκετ

To παρόν κείμενο του Άρη Τόλιου δημοσιεύθηκε στο τεύχος #22 του περιοδικού HUMBA!

Toni Smith: Εισαγωγή

Ο ύμνος των ΗΠΑ παίζει πριν από κάθε παιχνίδι. Η αμερικάνικη εθνική ταυτότητα «ποτίζεται» μέσα από τέτοιες μικρές ρουτίνες, όπως η ανάκρουση του εθνικού ύμνου, οι οποίες συνδέουν τον ελεύθερο χρόνο και τα σπορ με τη «σχόλη» (pastime) ως πατριωτική συνήθεια. Έχουμε λοιπόν δύο άμεσες επιπτώσεις: η πρώτη είναι η ταυτοποίηση της αθλητικής εμπειρίας που λαμβάνουν οι κάτοικοι των ΗΠΑ ως διακριτά «αμερικάνικης» και η δεύτερη είναι προφανώς η ενίσχυση του αμερικάνικου πατριωτισμού.

Σε αυτό το τελετουργικό, όλοι οι αθλητές και όλες οι αθλήτριες, όπως και οι περισσότεροι από τους οπαδούς και κάποιοι -κάπως πιο…ιδιόρρυθμοι- από τους τηλεθεατές και ακροατές, ορθώνονται απέναντι στη σημαία, περνούν το χέρι τους στο μέρος της καρδιάς και ψελλίζουν τους στίχους, κοιτάζοντας με ευλάβεια την «αστερόεσσα».

Όλοι σαν υπνωτισμένοι συνδέουν στο μυαλό τους την ίδια τους την ύπαρξη ως προνόμιο που μπορούν να απολαύσουν, αιώνια ευγνώμονες, μόνο στη «land of the free and the home of the brave». Όλοι εκτός από μία. Σε κάθε αγώνα της σεζόν.

Ένα κορίτσι από το Manhattanville College της Division III κρατάει τα χέρια των συμπαικτριών της, χαμογελάει, σκύβει το κεφάλι και γυρίζει την πλάτη της στην αμερικάνικη σημαία. Το όνομα της είναι Toni Smith, είναι senior στο κολέγιο, σπουδάζει Κοινωνιολογία και το έτος είναι 2003.

Εδώ πρέπει να σκεφτούμε, όπως τα πάντα στον αθλητισμό, το ιστορικό πλαίσιο. Το να δηλώνεις αντίθεση στις ΗΠΑ και στον επερχόμενο τότε πόλεμο στο Ιράκ το 2003, με τέτοιο συμβολισμό και σαφήνεια ταυτόχρονα και μόλις 40 χιλιόμετρα μακριά από το «Ground Zero», είναι σαν να φωνάζεις «Ζήτω ο σύντροφος Στάλιν» αμέσως μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας και αμέσως πριν τον Εμφύλιο Πόλεμο. Με άλλα λόγια, το momentum της εποχής ήταν τέτοιο που ακόμα δεν είχε κοπάσει ο τυφώνας εξελίξεων μετά την «9-11» και δεν είχε εκδηλωθεί ακόμα το αντιπολεμικό κίνημα (και) στις ΗΠΑ.

Έτσι, η Toni ήρθε αντιμέτωπη με κάθε είδους α(κατά)νόητη ασυναρτησία: ότι δεν εκτιμάει την ελευθερία που απολαμβάνει, ότι είναι προφανές πως δεν έχει κάποιον κοντινό της που να πολεμάει, ότι δεν γυρίζει την πλάτη της στον Bush, αλλά σε όσους πολεμούν για την ελευθερία -ακόμα και ότι κάνει «αβάντες» στον…Saddam Hussein.

«Δεν νομίζω πως ο Σαντάμ ασχολείται καν με το τι κάνω», είχε πει η Toni τότε, για να συμπληρώσει: «Πολλοί άνθρωποι τυφλά στέκονται και χαιρετούν τη σημαία, αλλά νομίζω ότι αυτό είναι που βλάπτει περισσότερο τον κόσμο. Υπάρχουν πολλές ανισότητες σε αυτή τη χώρα και αυτά τα ζητήματα είναι που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι και οι προτεραιότητες μας είναι αλλού».

Θεατές άρχισαν να γυρίζουν τις δικές τους πλάτες, όταν η Toni σούταρε βολές ή την αποδοκίμαζαν όταν έμπαινε στο γήπεδο, στον αγώνα ενάντια στο U.S. Merchant Marine Academy ένα κοινό 300 ατόμων φώναζε εν χορώ «U-S-A» και «Leave our country», ένας βετεράνος του Βιετνάμ τυλίχθηκε με μια αμερικάνικη σημαία και στάθηκε μπροστά της προτού απομακρυνθεί από την ασφάλεια του γηπέδου, ενώ τέσσερις κοπέλες από την ομάδα φόρεσαν μπλε-κόκκινα-λευκά headbands. Όμως, οι περισσότερες από τις συμπαίκτριες της εξέφρασαν τότε τη στήριξη τους στην Toni, που έπραξε κατά συνείδηση -όπως και ο πρόεδρος του Manhattaville, Richard Berman, που θεώρησε την πράξη «υγιή» και «αντιπροσωπευτική ενός campus, ζωντανού και γεμάτου πάθους, όπου πολλές απόψεις παρουσιάζονται θαρραλέα», τονίζοντας πως «προφανώς το ζήτημα δεν είναι η σημαία ή οι στρατιώτες».

Η στοιχειώδης κοινωνική και δημοκρατική ευαισθησία της Toni διαπερνάει τάξεις και αντιθέσεις: «ο πόλεμος θα προκαλέσει το θάνατο σε πολλούς αθώους, άνδρες και γυναίκες, μητέρες, παιδιά και μωρά», αναφερόμενη και στους Αμερικάνους στρατιώτες. Τέλος, σε ένα υπέροχο ανάποδο σχήμα, είχε ποστάρει παλιότερα πως «θα είναι μια υπέροχη μέρα όταν τα σχολεία μας πάρουν όλα τα χρήματα που χρειάζονται και ο στρατός θα πρέπει να πουλήσει κουλουράκια για να αγοράσει βομβαρδιστικά».

Είναι, λοιπόν, πράγματι αναζωογονητικό να βλέπεις την σπουδάζουσα νεολαία των ΗΠΑ, η οποία σημειώνει πολιτικοϊδεολογική καθυστέρηση και απάθεια με γεωμετρική πρόοδο τις τελευταίες δεκαετίες, να έχει εκλάμψεις ατομικής εγρήγορσης (για συλλογική ούτε λόγος να γίνεται) με δυνατά συμβολικά πολιτικά μηνύματα.

Και όσο κι αν τόσο η ατομική δράση, όσο και μια συμβολική πράξη είναι ατελέσφορα με όρους πολιτικού αποτελέσματος, αξίζει να παραθέσουμε μερικές όμορφες αθλητικές στιγμές από το κολεγιακό μπάσκετ, οι οποίες ενέπνευσαν και διαμόρφωσαν συλλογική μνήμη για το μέλλον.

Babe McCarthy – Dean Colvard: «Ο Μισσισσιππής καίγεται»

Στιγμές όπως «μια νύχτα του Μαρτίου»¹⁾Αναφορά στο ντοκιμαντέρ «One Night In March» για αυτό ακριβώς το συμβάν.. Κατά τη διάρκεια της March Madness του 1963, η μοίρα έφερε να συναντηθούν το Loyola University of Chicago και το Mississippi State στα ημιτελικά της Mideast Region (η σημερινή φάση του «Sweet Sixteen»). Σε μια εποχή που το κολεγιακό μπάσκετ συνέχιζε να κυριαρχείται από λευκούς (κατάσταση ενδεδυμένη με την αντίληψη ότι το κολεγιακό μπάσκετ ήταν το «ορθόδοξο»), οι Loyola Ramblers ξεκινούσαν με τέσσερις μαύρους αθλητές στη βασική πεντάδα. Από την άλλη, οι Mississippi State Maroons (σήμερα Bulldogs) είχαν ήδη κατακτήσει για τρίτη συνεχόμενη χρονιά το πρωτάθλημα στην SEC (Southeastern Conference) και αυτομάτως προκριθεί στο NCAA Tournament.

Ωστόσο, τις προηγούμενες χρονιές που είχαν πάρει το πρωτάθλημα στην SEC (’59, ’61, ’62), είχαν απορρίψει την πρόσκληση και ετοιμάζονταν να την απορρίψουν εκ νέου, αφού δέχονταν έντονες πιέσεις από την τοπική κοινωνία και τον τοπικό Τύπο, που αρνούνταν να αποδεχτούν, όχι μόνο αν οι μαύροι είχα ταλέντο ή δικαίωμα να παίξουν, αλλά την ίδια την ύπαρξή τους και το matchup απέναντι σε λευκούς αθλητές. Από τη άλλη, όμως, στέκονταν οι φοιτητές και απόφοιτοι του MSU και φυσικά, η τρομερά ανταγωνιστική και πληθωρική παρουσία του προπονητή Babe McCarthy²⁾περισσότερες ιστορίες για τον πληθωρικότατο “Babe”, στο τρίτο και στο έβδομο μέρος του ABA saga που ακόμα δεν έχει τελειώσει, να ξέρετε, η οποία αδυνατούσε να δεχτεί πως, για να μην στεναχωρήσει ορισμένους «θερμοκέφαλους», η ομάδα του δεν θα αγωνιζόταν στο υψηλότερο επίπεδο.

Προφανώς, η κοινωνική υφή του αγώνα ήταν τρομερά εύφλεκτη, με την μαύρη κοινότητα να δίνει ένα και μόνο μήνυμα: «μην χάσετε!». Από την άλλη, ο αρχηγός του Loyola Jerry Harkness παραδεχόταν πως του έστελναν ρατσιστικές εκφοβιστικές επιστολές σπίτι του, ενώ ο center των Marrons, Bobby Shows αναφερόταν σε «άγραφους κανόνες» στην πολιτεία του Mississippi. Βέβαια, οι κανόνες αυτοί έπαιρναν πολύ πραγματική διάσταση, αφού όταν έμαθε ότι ο Πρόεδρος του MSU Dean Colvard αποφάσισε να δεχτεί την πρόσκληση για το NCAA Tournament, ο ακραίος υπερσυντηρητικός κυβερνήτης του Mississippi Ross Barnett μαζί με τον Γερουσιαστή Billy Mitts και τον Σερίφη, ένωσαν δυνάμεις για να εμποδίσουν την ομάδα να φύγει από την Πολιτεία: ο Mitts προσπάθησε (ανεπιτυχώς) να περάσει από τη Γερουσία ψήφισμα που θα απαγόρευε στις ομάδες του Mississippi να αποδεχθούν πρόσκληση για να αγωνιστούν σε knockout αγώνες απέναντι σε μικτές φυλετικά ομάδες και κατάφερε, στη συνέχεια, με τη βοήθεια ενός τοπικού δικαστή, να εκδώσει ένταλμα σύλληψης μια μέρα πριν τον αγώνα σε περίπτωση που ο Colvard, ο McCarthy, ή ο manager Jimmy Wise επιχειρούσαν να πάνε την ομάδα να παίξει απέναντι στο Loyola.

Έτσι, σε μια επιχειρησιακή κίνηση που θυμίζει το «Χάνι της Γραβιάς», το ίδιο βράδυ, οι τρεις τελευταίοι αποφάσισαν να φύγουν από την πόλη τη νύχτα -πρώτα, οδηγώντας μέχρι το Memphis του Tennessee και στη συνέχεια, με πτήση μέχρι το Nashville- για να μην μπορέσουν να συλληφθούν. Το πρωί, οι freshmen της ομάδας μαζί με τον assistant coach (στο όνομα των οποίων δεν εκκρεμούσε ένταλμα), πήγαν στο αεροδρόμιο για την προκαθορισμένη πτήση τους, ενώ οι υπόλοιποι της ομάδας επιβιβάστηκαν σε ιδιωτική πτήση μέχρι το Nashville. Τέλος, μια επόμενη πτήση μετέφερε όσους ήταν στο Nashville μέχρι το East Lansing, όπου συνάντησαν τους freshmen για το ματς με το Loyola.

Σε ένα ιστορικό παιχνίδι που έγινε στο East Lansing του Michigan (έδρα των Spartans του Magic Johnson) στις 15 Μαρτίου 1963, οι δύο αρχηγοί των ομάδων Jerry Harkness και Joe Dan Gold έδωσαν τα χέρια πριν από την έναρξη, μπροστά σε έναν ορυμαγδό από φλας, που αποθανάτιζαν την Ιστορία που γραφόταν εκείνη τη στιγμή.

Εν τέλει, οι Ramblers νίκησαν τους Maroons με 51-61, μπροστά στις κατάμεστες, από μαύρους οπαδούς του Loyola, κερκίδες, σε ένα ματς που μάλλον το αποτέλεσμα μέτρησε ελάχιστα -όσο δηλαδή μέτρησε μια πρόκριση στους «Elite Eight» στο δρόμο του Loyola για τον τίτλο του NCAA.

Για την ιστορία, οι Ramblers ήταν μια πραγματικά καλή ομάδα, αφού πρώτα όμως καταπάτησε ήδη από τη σεζόν ’61-’62 την απαράδεκτη «συμφωνία κυρίων» ανάμεσα στους προπονητές του NCAA για ρήτρα δύο μόνο μαύρων παικτών στο παρκέ ανά πάσα στιγμή. Αντιθέτως, οι Ramblers είχαν μικρό rotation και σε μόνιμη βάση, τρεις ή τέσσερις μαύρους αθλητές στην πεντάδα. Τελικά, σε έναν αγώνα ενάντια στο Wyoming to ’62, ο βασικός point guard John Egan αποβλήθηκε με φάουλ, έγινε αλλαγή και έτσι, εν μέσω τρομερών αντιδράσεων, οι ΗΠΑ είδαν την πρώτη ομάδα μαύρων σε αγώνα μπάσκετ NCAA.

Την επόμενη σεζόν, διέλυσαν στη φάση των «32» το Tennessee Tech με 111-42, σηματοδοτώντας τη μεγαλύτερη μέχρι και σήμερα διαφορά σε αγώνα του NCAA Tournament, νίκησαν τους Maroons αμέσως μετά και αφού πέρασαν και το εμπόδιο του Illinois, σάρωσαν το #2 seed εκείνης της χρονιάς Duke στον ημιτελικό. Στον τελικό του NCAA, συνάντησαν τους «back to back» πρωταθλητές Cincinnati Bearcats. Για πρώτη φορά στην Ιστορία, ξεκίνησαν τον αγώνα περισσότεροι μαύροι παρά λευκοί αθλητές, αφού παρατάχθηκαν επτά μαύροι αθλητές στις βασικές πεντάδες των δύο ομάδων (τέσσερις το Loyola συν τον John Egan και τρεις το Cincinnati). Τη νίκη πήρε το Loyola με 60-58 στην παράταση.

Ενδιαφέροντα στατιστικά:

• Η πεντάδα του Loyola ονομάστηκε «Iron Men», καθώς άλλαζαν σπάνια και στον τελικό έπαιξαν όλοι 40’.
• Μια εξαιρετική ομάδα όπως το Cincinnati, που μετρούσε 11 «κατοστάρες» εκείνη της σεζόν και 93 ppg, έμεινε μόλις στου 58.
• Τέλος, το Loyola έγραψε -το πρωτοφανές για τελικό- ρεκόρ των μόλις τριών (!) λαθών.

Όσο για τους Maroons, τον Ιούλιο του 1965 υποδέχθηκαν τον πρώτο μαύρο αθλητή Richard Holmes, χάρη στις προσπάθειες του Colvard (με μηδαμινές αντιδράσεις, αυτή τη φορά), ενώ το παλιό γήπεδο στο MSU έχει πάρει το όνομα του προπονητή Babe McCarthy και ο Σύλλογος Φοιτητών το όνομα του Colvard.

Don Haskins: «Glory Road»³⁾Αναφορά στην ταινία «Glory Road» για αυτό ακριβώς το συμβάν.

Αυτό που συνέβη συγκυριακά το 1963 έγινε πλήρες σχήμα το 1966. Ούτε η πλειοψηφία των παικτών, ούτε μια συμπτωματική πεντάδα. Πέντε μαύροι παίκτες ξεκίνησαν και κέρδισαν στον τελικό του NCAA, δίνοντας οριστικό τέλος στον αποκλεισμό τους από το μπάσκετ σε κορυφαίο επίπεδο.

«Αρχιτέκτονας» των πρωταθλητών ήταν ο Don Haskins. Όταν ανέλαβε το Texas Western College (σήμερα University of Texas at El Paso ή απλά UTEP) το 1961, ως τότε είχε εμπειρία μόνο από τοπικά λύκεια στο Texas και μάλιστα, για να πάρει τη θέση στο κολέγιο, δέχθηκε μείωση μισθού.

Ο μόνος τρόπος για να επιβιώσει στο κολεγιακό πρωτάθλημα ένας προπονητής, χωρίς μεγάλες περγαμηνές, ήταν να φέρει αποτελέσματα. Και ο μόνος τρόπος να φέρει αποτελέσματα ήταν να εξερευνήσει όλες τις επιλογές του -ακόμα κι αν αυτό σήμαινε να φέρει σταδιακά επτά μαύρους undergraduates στο El Paso. Οι Bobby Joe Hill, David Lattin, Orsten Artis, Harry Flournoy, Willie Worsley, Willie Cager και Nevil Shed ήταν παιδιά από τα γκέτο, από τα playgrounds και από μικρότερα κολέγια που έβλεπαν το ταλέντο τους να χαραμίζεται από την προκατάληψη και τον κοινωνικό αποκλεισμό.

Από τη δεύτερη χρονιά, η δουλειά του Haskins άρχισε να φέρνει αποτελέσματα, αφού οι Miners προκρίθηκαν στο NCAA Tournament του ’63. Αυτή ήταν η πρώτη παρουσία του κολεγίου από τις συνολικά 14 που πέτυχαν στα 38 χρονιά της εποχής Haskins.

Το 1966, σε μια ξέφρενη regular season, που έκλεισε με ρεκόρ 23-1, οι Miners μπήκαν στο NCAA Tournament με βλέψεις να πάνε μέχρι το τέλος⁴⁾Αυτό αποδομεί κάπως και την «έκπληξη» της νίκης του Texas Western, αφού μπήκε στο final four ως 2η ομάδα στη χώρα., αποκλείοντας κατά σειρά την Oklahoma City, το Cincinnati (στην παράταση) και το Kansas (στη δεύτερη παράταση), κερδίζοντας τον τίτλο της Midwest, ενώ στον ημιτελικό νίκησαν σχετικά εύκολα τη Utah του Most Oustanding Player και πρώτου σκόρερ του τουρνουά Jerry Chambers.

Βέβαια, ακόμα κι αυτή η πορεία, δεν ήταν χωρίς εμπόδια, αφού οι Miners έπεφταν συχνά θύματα διαιτητικής δυσμένειας και μεροληψίας, όπως, για παράδειγμα, στον τελευταίο αγώνα της κανονικής περιόδου, όταν το αντίπαλο Seattle δεν υπέπεσε σε κανένα φάουλ (τουλάχιστον, που να σφυρίχθηκε…)! Ακόμα χειρότερα, οι παίκτες των Miners δέχονταν συχνά απειλές και σωματικές ή λεκτικές επιθέσεις από ρατσιστές στις διάφορες πόλεις που αγωνίζονταν.

Ο τελικός με το Kentucky ήταν ένας κραυγαλέος συμβολισμός δύο κόσμων που συναντήθηκαν ένα βράδυ στο College Park του Maryland: από τη μία, υπήρχε η ενθουσιώδης «πολύχρωμη» ομάδα του «νέου» Don Haskins και του «ασήμαντου» Texas Western, χτισμένη πάνω στο ατομικό ταλέντο και στο «hustle» παιχνίδι και από την άλλη, η «κατάλευκη» παραδοσιακή δύναμη του Kentucky, χτισμένη πάνω σε βασικές «ορθόδοξες» αρχές του πειθαρχημένου μπάσκετ, με παίκτες σταρ όπως οι Pat Riley και Louie Dampier, αλλά κυρίως του προπονητή Adolph «Τhe Baron» Rupp των τεσσάρων δαχτυλιδιών.

Τελικά, το Texas Western συνάντησε τη μοίρα του, αφού επικράτησε με 72-65, σημειώνοντας μια σπουδαία νίκη σε αγωνιστικό επίπεδο και ακόμα σπουδαιότερη σε συμβολικό, αφού οι επτά που αγωνίστηκαν στον τελικό ήταν μόνο οι μαύροι παίκτες. Με λίγα λόγια, οι Miners είχαν το ανυπέρβλητο κίνητρο να κερδίσουν τα πάντα, ενώ οι Wildcats απλώς να επιβεβαιώσουν τα προγνωστικά, όντας η ομάδα με το καλύτερο ρεκόρ στη χώρα και το φαβορί, σύμφωνα με τα polls του Associated Press.

Ο Rupp σνόμπαρε εμφανώς τους αντιπάλους του, τόσο για το μέγεθος όσο και για την «επιπολαιότητά» τους να εμπιστευτούν την ομάδα τους σε μαύρους, οι οποίοι -σύμφωνα με κάθε πιθανό στερεότυπο- δεν ήταν αρκετά «εγκεφαλικοί», «πειθαρχημένοι» και «νηφάλιοι» για να διαθέσουν ανιδιοτελώς τις σωματικές τους αρετές σε ένα συλλογικό αγωνιστικό πλάνο. Από την άλλη, θα πρέπει να υπήρξε τρομερό πλήγμα στο γόητρό του, όχι μόνο από την ήττα, αλλά και το γεγονός πως τέσσερις από τους «επτά» του Texas Western πήραν το πτυχίο τους στα τέσσερα χρόνια, ενώ τέσσερις από τη βασική πεντάδα του Kentucky δεν είχαν πάρει πτυχίο δέκα χρόνια μετά.

Τέλος, πρέπει να σημειωθεί πως, άσχετα από την εκάστοτε «ποιητική αδεία», ούτε ο Haskins ήταν συνειδητά αντιρατσιστής ούτε ο Rupp ρατσιστής -κατά μια έννοια, ήταν και οι δύο προϊόντα της εποχής τους. Ο Haskins ενδιαφερόταν μόνο για τη νίκη, την οποία ήταν διατεθειμένος να κατακτήσει με κάθε δυνατό θεμιτό τρόπο⁵⁾Αντίστοιχα και ο Branch Rickey, ο παράγοντας των Brooklyn Dodgers, που έσπασε τα τείχη της φυλετικής διάκρισης, υπογράφοντας πρώτα τον μαύρο Jackie Robinson και στη συνέχεια, τον «latino» Roberto Clemente., χωρίς να τον ενδιαφέρει ο κοινωνικός αντίκτυπος -βεβαίως, συχνά οι πράξεις των ανθρώπων έχουν συνέπειες τις οποίες κοντόφθαλμα δεν μπορούν να δουν και αποτελούν γρανάζια σε κολοσσιαίες κοινωνικές αλλαγές. Ο δε Rupp διέθετε υποτροφίες σε μαύρους αθλητές ήδη από το 1964, αν και τελικά, ο πρώτος μαύρος Wildcat υπήρξε ο Tom Payne το 1971. Ο Rupp βασικά αποτελούσε τη συντήρηση και τη διαιώνιση εγκατεστημένων αγωνιστικών και ηθικών αξιών, έτοιμες να σαρωθούν από μια εποχή που άλλαζαν όλα πολύ γρήγορα.

Lew Alcindor: «Minority of one»⁶⁾Αναφορά στο ντοκιμαντέρ του HBO «Kareem: Minority of One», το οποίο αναφέρεται και σε αυτό το συμβάν.

Τόσο γρήγορα άλλαζαν οι εποχές στη δεκαετία του ’60 και του ’70, που στα δύο επόμενα χρόνια μετά το πρωτάθλημα του Texas Western, οι μαύροι αθλητές όρθωναν το ανάστημα τους, ως οργανικά κομμάτια ενός μαζικού πολύμορφου κινήματος για την φυλετική ισότητα. Μορφές όπως ο Muhammad Ali, o John Carlos και ο Tommie Smith γίνονταν σύμβολα αντίστασης με ιδιαίτερα εξωστρεφή χαρακτηριστικά: ο μεν πρώτος αρνήθηκε τη στράτευση στον πόλεμο του Βιετνάμ το 1967, ενώ οι δύο τελευταίοι ύψωσαν τις γροθιές τους ξυπόλητοι πάνω στο βάθρο των Ολυμπιακών Αγώνων του 1968 στο Μεξικό. Παράλληλα, όλοι τους συνδέθηκαν και με παράλληλα πολιτισμικά στοιχεία της αντι-κουλτούρας της νέας γενιάς μαύρων, που γεννήθηκε αμέσως μετά τον πόλεμο: ο μεν Ali εντάχθηκε στο Έθνος του Ισλάμ και διατήρησε στενή επαφή με τον Malcolm X, ενώ οι δε Carlos και Smith είχαν στενότατες σχέσεις με τους Μαύρους Πάνθηρες.

Ένας αθλητής που δεν έφτασε καν μέχρι το Μεξικό για να διαμαρτυρηθεί ήταν ο Lew Alcindor του UCLA. Ο Alcindor ήταν ένας αθλητής – φαινόμενο για το κολεγιακό μπάσκετ. Μετά την πρώτη του σεζόν 1965-’66, όπου δεν είχε δικαίωμα συμμετοχής⁷⁾Θυμίζουμε πως μέχρι το 1972, οι freshmen στο κολεγιακό μπάσκετ δεν είχαν δικαίωμα συμμετοχής και η μπασκετική τους καριέρα ήταν τριετής σε τέσσερα χρόνια φοίτησης., ο γεννημένος και μεγαλωμένος στα playgrounds της Νέας Υόρκης, Alcindor σάρωσε τα πάντα: στις τρεις τελευταίες σεζόν του (’66-’69) πήρε τρία πρωταθλήματα και αναδείχθηκε τρεις φορές MOP του Final Four, τρεις φορές παίκτης της χρονιάς (το αργότερα λεγόμενο «John Wooden Award», από το όνομα του θρυλικού προπονητή του Alcindor στο UCLA), μια φορά «Naismith College Player of the Year» το 1969 και τρεις φορές ομόφωνα All-American.

Άλλα ενδιαφέροντα γεγονότα της θητείας του Alcindor στο UCLA:

• Στην τριετία ’66-‘69, οι UCLA Bruins κατέγραψαν ρεκόρ 88-2. Η πρώτη από τις δύο ήττες προήλθε στις 20 Ιανουαρίου 1968, όταν στο «Παιχνίδι του Αιώνα» (πρώτο κολεγιακό παιχνίδι της regular season που μεταδόθηκε ζωντανά, 52.693 θεατές στο Houston Astrodome), οι Houston Cougars του Elvin Hayes (39 πόντοι και 15 ριμπάουντ) πήραν εκδίκηση για τον αποκλεισμό τους από το UCLA στα ημιτελικά του NCAA την προηγούμενη χρονιά. Ο Alcindor, που ανάρρωνε από ένα τραυματισμό στο αριστερό μάτι (αυτός που στη συνέχεια υποτροπίασε και τον ανάγκασε να φοράει προστατευτικά γυαλιά σχεδόν σε όλη την επαγγελματική του καριέρα), έμεινε μόλις στους 15 πόντους, όμως πήρε, με τη σειρά του, ρεβάνς στα ημιτελικά εκείνης της χρονιάς, όταν το UCLA περιόρισε τον Hayes μόλις στους 10 πόντους (όταν είχε 37,7 ppg εκείνη τη σεζόν) και διέλυσε το Houston με 101-69. Η δεύτερη ήττα προήλθε την επόμενη χρονιά, όταν ο «μισητός αντίπαλος» USC επέλεξε να παίξει με το χρόνο (αφού ακόμα δεν υπήρχε η επίθεση των 30’’ ή 24’’) και να νικήσει με το «φτωχό» 46-44, μέσα στην έδρα των Bruins.

• Ο Alcindor έσπασε το ρεκόρ πόντων του UCLA, γράφοντας 56 πόντους στο «παρθενικό» του παιχνίδι στο NCAA. Συνεχίζει και έχει στην κατοχή του το ρεκόρ πόντων σε έναν αγώνα στο UCLA (61), καθώς και το ρεκόρ πόντων και ppg σε μια σεζόν (29,0 και 870 το 1966-67), το ρεκόρ προσπαθειών FTs και FGs σε μια σεζόν (274 και 346 το 1966-67), το συνολικά υψηλότερο ppg καριέρας (26,4) κά.
• Ήταν δε τόσο καλός και αδικημένος από το «freshman rule» που πριν από την πρώτη σεζόν που δεν αγωνίστηκε, οι freshmen έπαιξαν φιλικό απέναντι στην κανονική ομάδα του UCLA, που είχε κερδίσει τα δύο προηγούμενα πρωταθλήματα και είχε θεωρηθεί φαβορί για τον τίτλο (που κατέκτησε τελικά το Texas Western) και τους διέλυσαν 75-60, με 31 πόντους και 21 ριμπάουντ του Alcindor. Τελικά, το UCLA εκείνη τη χρονιά τερμάτισε δεύτερο πίσω από το Oregon State στην περιφέρεια AAWU και λόγω των κανονισμών δεν δικαιούταν να περάσει στο NCAA Tournament.
• Το κάρφωμα απαγορεύτηκε στο κολεγιακό μπάσκετ από την σεζόν 1966-67 μέχρι τη σεζόν 1976-77, ως μέτρο για τον περιορισμό του Alcindor. Σημείωση: καταλαβαίνεις ότι είσαι φαινόμενο όταν αλλάζουν τους κανονισμούς για σένα…
• Τέλος, ο Alcindor πήρε πτυχίο στην Ιστορία, ενώ στον ελεύθερο του χρόνο έκανε μαθήματα Jeet Kune Do, με δάσκαλο τον Bruce Lee. Οι δύο τους έπαιξαν μαζί (και μονομάχησαν) στην τελευταία ταινία του Lee «Το Παιχνίδι του Θανάτου»⁸⁾Aναφέρω τον ελληνικό τίτλο για να ακούγεται ακόμα πιο ρετρό.

Πέρα, όμως, από τον αγωνιστικό του μύθο, ο Alcindor προσηλυτίστηκε στο σουνίτικο Ισλάμ (όπως και ο Muhammad Ali) και λίγο πριν την Ολυμπιάδα ανακοίνωσε πως μποϊκοτάρει τη συμμετοχή στους Αγώνες⁹⁾το 1971 μετά το πρώτο πρωτάθλημά του με τους Bucks, υιοθέτησε και το όνομα Kareem Abdul-Jabbar.

Όλα ξεκίνησαν το φθινόπωρο του ’67, με τη δημιουργία του «Olympic Project for Human Rights» (OPHR), μια πρωτοβουλία μαύρων αθλητών, με στόχο να μποϊκοτάρουν τη συμμετοχή μαύρων αθλητών στην Ολυμπιάδα του ’68 και να καταδείξουν πως γίνονταν αντικείμενα εκμετάλλευσης για την εξυπηρέτηση της προπαγάνδας της αμερικανικής κυβέρνησης στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Ο Alcindor ήταν από τους πρώτους που συμμετείχαν στο κίνημα και ο λόγος για τον οποίον γίνεται τόσο μακροσκελής αναφορά στις επιδόσεις του είναι ακριβώς για να δείξουμε πως η συμμετοχή του στο OPHR είχε εθνική εμβέλεια. Ο Alcindor παραδέχθηκε πολλά χρόνια μετά πως «αισθανόμουν μόνος, πνιγμένος από την καταπίεση και πληγωμένος από την προκατάληψη και έτσι πήρα μια απόφαση: να σπρώξω την κανονικότητα της κολεγιακής ζωής μου στο πίσω μέρος του μυαλού μου και να βυθιστώ στη μελέτη μου για τη θρησκεία και τον μαύρο άνθρωπο […] Έτσι, ανέπτυξα το πρώτο μου ενδιαφέρον για το Ισλάμ».

Το OPHR είχε πέντε βασικά αιτήματα:

1. Την επαναφορά του τίτλου στον Muhammad Ali
2. Την απομάκρυνση του πασίγνωστου ρατσιστή, προπολεμικού υμνητή του Χίτλερ και τιμητή της συμμετοχής των γυναικών στα σπορ, Avery Brundage από τη θέση του επικεφαλής της Ολυμπιακής Ομοσπονδίας των ΗΠΑ
3. Η ακύρωση της συμμετοχής της -υπό το καθεστώς του «απαρτχάιντ»- Νοτίου Αφρικής και Ροδεσίας¹⁰⁾σημερινή Ζιμπάμπουε
4. Το μποϊκοτάρισμα του New York Athletic Club, που δεν δεχόταν μαύρους και Εβραίους στις τάξεις του
5. Την πρόσληψη περισσότερων μαύρων προπονητών

Μπροστινή σειρά: Bill Russell, Muhammad Ali, Jim Brown και Lew Alcindor. Πίσω σειρά: Carl Stokes (δήμαρχος του Cleveland – ο πρώτος μαύρος δήμαρχος σε πόλη των ΗΠΑ) και οι αστέρες του NFL Walter Beach, Bobby Mitchell, Sid Williams, Curtis McClinton, Willie Davis, Jim Shorter και John Wooten.

Ο ίδιος ο Tommie Smith καλούσε σε μαζικό μποϊκοτάρισμα των Ολυμπιακών Αγώνων σε άρθρο του το Μάρτιο του 1968. Το ίδιο έπραξε και ο άλτης του ύψους Gene Johnson, ενώ την προσπάθεια υποστήριξαν ανοιχτά ο θρύλος του μπέιζμπολ Jackie Robinson και ο Martin Luther King. Ιδιαίτερα δε μετά τη δολοφονία του τελευταίου τον Απρίλιο, το κίνημα του μποϊκοτάζ πήρε τεράστιες διαστάσεις, με τα αστέρια του στίβου Ralph Boston και Bob Beamon και άλλους να δηλώνουν ανοιχτά τη διάθεσή τους να απέχουν από τις αθλητικές δραστηριότητες. Αξίζει να σημειωθεί, πως από τους μεγαλύτερους πολέμιους του μποϊκοτάζ ήταν ο κυβερνήτης της California και μετέπειτα Πρόεδρος, Ronald Reagan.

Όμως, το κίνημα δεν άντεξε πολύ. Άλλοι φοβήθηκαν τις απειλές του Brundage, άλλοι δεν ήθελαν να εγκαταλείψουν αυτό για το οποίο προετοιμάζονταν σε όλη τους τη ζωή, άλλοι δεν πίστευαν πως μια τέτοια πράξη θα σχετιζόταν ή θα επηρέαζε τη γενικότερη κοινωνική ανισότητα και άλλοι δεν ήθελαν να συνταχθούν με τις «πολύτιμες, αλλά διχαστικές» τακτικές ριζοσπαστικών στοιχείων όπως οι Stokely Carmichael, H. Rap Brown, Angela Davis και Malcolm X. Ο John Carlos, πάντως, που τελικά συμμετείχε, άσχετα αν έκανε μια συμβολική ενέργεια με εκτυφλωτική εμβέλεια πάνω στο βάθρο, το μετάνιωσε, λέγοντας «πολλοί αθλητές θεωρούσαν πως τα μετάλλια θα τους βοηθήσουν να υπερβούν ή να προστατευτούν από τον ρατσισμό. Όμως, ακόμα κι αν κερδίσεις το μετάλλιο, δεν θα σωθεί η μαμά σου, η αδελφή σου ή τα παιδιά σου. Μπορεί να κερδίσεις δεκαπέντε λεπτά δημοσιότητας, αλλά τι θα γίνει για την υπόλοιπη ζωή σου;».

Όποιος βρει στην φωτογραφία τον μικρό μας Lew, κερδίζει… τίποτα.

Κι όμως, ο Lew Alcindor δεν πήγε στο Μεξικό και αντιμετώπισε με τη γνωστή του στωικότητα (ο εξωστρεφής σήμερα Kareem Abdul-Jabbar δεν έχει καμία σχέση με τον εσωστρεφή και λιγομίλητο σε όλη του την αγωνιστική καριέρα Lew Alcindor) τις αντιδράσεις απέναντι στο πρόσωπο του -κάποιες εκ των οποίων, όπως ένα φετινό άρθρο στο masslive.com, θεωρούν πως «αναγνωρίζεται μόνο ο πατριωτισμός του Kareem και όχι του Jo Jo White ή του Spencer Haywood που εν τέλει συμμετείχαν στην ομάδα μπάσκετ των ΗΠΑ»!¹¹⁾Σημείωση: αυτό αποδεικνύει πως ο πατριωτισμός είναι μια έννοια που εύκολα μπορεί να αποκτά δύο αντιδιαμετρικά αντίθετα περιεχόμενα -ειδικά όταν τον χρησιμοποιούν βλάκες.

Κάτι που πάντως αξίζει να υπογραμμιστεί είναι πως ο Alcindor είχε, τρόπον τινά, το «περιθώριο» να απέχει, αφού ως το Νο. 1 prospect στη χώρα, η μετέπειτα σταδιοδρομία του δεν ήταν επισφαλής, σε σχέση, παραδείγματος χάριν, με αθλητές του στίβου, που οι καριέρες τους «χτίζονται» αποκλειστικά πάνω στην ολυμπιακή συμμετοχή. Με λίγα λόγια, ο Alcindor δεν είχε τίποτα να κερδίσει από το μποϊκοτάζ, αλλά και λίγα να χάσει.

Χωρίς αυτό, βεβαίως, σε καμία περίπτωση, να μειώνει την πράξη του γνωστού σε όλους μας Kareem…

The following two tabs change content below.

• Bio
• Latest Posts

Aris Tolios

Αναγνώστης του The Ball Hog, βρέθηκε σε αυτό επειδή είχε μπάρμπα στην Κορώνη, για να προσθέσει το τελευταίο λιθαράκι γραφικότητας. Έχει αγαπήσει με τη σειρά τους Suns, τους Sonics, τους Knicks, τους Clippers, τους Mavericks, τους Warriors και τους Hornets, αλλά πιο πολύ θα παραμένει ταγμένος στη Δύση (και ειδικά στην Pacific). Φτερνίζεται λέξεις σε χιλιάδες και νιώθει περήφανος που σε κάθε κείμενο, η πλατφόρμα του επισημαίνει πως οι προτάσεις του παραείναι μεγάλες. Έχει σταματήσει να ανησυχεί και έχει μάθει να αγαπά τον αναπόφευκτο υποκειμενισμό και ζει για να περνάει καλά, διαβάζοντας μεγάλα κείμενα. Γράφει για τον εαυτό του στο τρίτο ενικό.

Latest posts by Aris Tolios (see all)

• Ντέρμπι στην «Μπάσκετ Σίτι»: μια τοιχογραφία - May 13, 2022
• HogWatch: Winning Time (Part II) - April 8, 2022
• HogWatch: Winning Time (Part I) - March 21, 2022
• Playoff Playlist VII: 47 χρόνια σκλάβοι - July 5, 2021
• Playoff Playlist VI: Η εποχή των δεινοσαύρων - July 3, 2021